"Onlar öz iştahaları çəkdiyi (özləri yemək istədikləri) halda Allah rizasını qazanmaq uğrunda yeməyi yoxsula, yetimə və əsirə yedirərlər. Və sonra da yedirtdikləri kimsələrə belə deyərlər: "Biz sizi ancaq Allah rizasından ötrü yedirdirik. Biz sizdən bu ehsan müqabilində nə bir mükafat, nə də bir təşəkkür istəyirik.Həqiqətən, biz Rəbbimizdən, çox sərt (müdhiş), çətin gündən üzlərin dəhşətdən eybəcər kökə düşəcəyi, çöhrələrin tutulub qaralacağı qiyamət günündən qorxuruq!” Allah da onları o günün şərindən qoruyacaq, onlara gözəllik və sevinc bəxş edəcəkdir üzlərinə təravət verəcək, qəlblərini sevindirəcəkdir. Və onları etdikləri səbr müqabilində Cənnətlə və (geyəcəkləri) ipəklə mükafatlandıracaqdır” (İnsan. ayə 8-12)

   Bununla belə bəzən elələri də tapılır ki, Allahın əmrini böyük bir müsibət və şivən kimi qəbul edir. Məxsusən Allahın əmri onların malı ilə əlaqədar olanda. Tarix boyu çox möminlər Allahın buyurduğu bütün vacibatları yerinə yetirməykdə öndə gediblər amma xüms, zəkat və fitrə məsələləri ilə üzləşəndə gizli küfrə məruz qalaraq Allaha və Rəsulullaha irad etməkdən utanmayaraq özlərinin əsil ikinci sifətlərini (Şimr və Yəzid) göstəriblər. Bizim bu məqaləmiz həqiqi iman sahibi olan möminlərə fitrə zəkatı haqqında bəzi məlumatları çatdırmaq üçün tərtib olunur. Bu başdan Peyğəmbər zamanında olduğu kimi imanını islamin boynuna minnət qoyanlara aid deyil ki, onlar narahat olmasınlar. Çünki Allah-təala Qurani kərimdə onların malları övladları və canları ilə imtahan olunacağı haqqında təkidlə xəbər verir ki, bununla da onların həqiqi və ya yalandan iman gətirdikləri onlar üçün sübut olsun.

 Məsələ: 1790.Əgər bir şəxs qocalıq səbəbi ilə oruc tuta bilməsə, yaxud ona məşəqqəti olsa, oruc ona vacib deyil. Amma ikinci halda (məşəqqəti olan halda) hər gün üçün bir müdd təam (buğda, arpa və s.) fəqirə verməlidir.
            Məsələ: 1791.Qocalıq səbəbi ilə oruc tutmayan bir şəxs, Ramazan ayından sonra oruc tuta bilərsə, ehtiyat-müstəhəb budur ki, tutmadığı günlərin qəzasını tutsun.

Məsələ: 1792.Əgər bir insan çox susuz olan və ya susuzluğa dözə bilməyən və ya susuzluğun məşəqqəti olan bir xəstəliyə tutularsa, oruc ona vacib deyil. Amma ikinci halda (məşəqqətli olan halda) hər gün üçün bir müdd təam fəqirə verməlidir. Ehtiyat-vacib budur ki, naçar olduğu miqdardan artıq su içməsin. Əgər sonradan oruc tuta bilərsə, tutmadıqlarının qəzasını tutmalıdır.

Məsələ: 1793.Doğum vaxtı yaxınlaşan və oruc tutmağın bətnindəki uşağa zərəri olan qadına oruc vacib deyil. Həmçinin, əgər orucun onun özü üçün də zərəri olsa, oruc ona vacib deyil. Bu halda hər gün üçün bir müdd təam fəqirə verməlidir. Hər iki halda isə tutmadığı günlərin qəzasını etməlidir.

Təzəkkür: Fidyə kimi veriməsi vacib olan şəxş bir mud (750 qram) təamı öz şəninə uyğun halda verməlidir

   Məsələ: 2053. Əgər bir nəfər fitr bayramı gecəsinin qürubu vaxtı hətta quruba bir neçə an qalanda belə baliğ, aqil, huşyar olsa, fəqir və qul olmasa özü və onun çörək yeyənləri sayılan hər nəfər üçün buğda, arpa, xurma, kişmiş, düyü, qarğıdalı və s. kimi şeylərdən bir saye (təqribən 3 kq) fəqirə verməlidir. Əgər bunlardan hər hansının pulunu versə kifayətdir.

   Məsələ: 2055. Hər kəs fitr bayramı gecəsində məğrib azanından qabaq onun evinə daxil olub onun çörək yeyənləri hesab olunan şəxslərin fitrə zəkatını verməlidir: istər böyük olsunlar, istərsə də kiçik; istər müsəlman olsunlar istərsə də kafir; istər onların xərcləri o şəxsə vacib olsun istərsə də olmasın; istər öz şəhərində olsun, istərsə də başqa şəhərdə.

 Məsələ: 2057.Fitr bayramı gecəsində qürubdan qabaq ev sahibinin razılığı ilə evə daxil olan və onun çörək yeyəni hesab olunan qonağın fitrəsi ev sahibinə vacibdir.

Məsələ: 2058.Fitr Bayramı gecəsində məğriBdən qaBaq ev sahiBinin razılığı olmadan evə daxil olan və Bir müddət onun yanında qalan qonaq onun çörək yeyənlərindən hesaB olunsa ehtiyata əsasən onun fitrəsi ev sahiBinə vaciBdir. Həmçinin, insanın xərcini verməyə məcBur etdiyi kəsin də fitrəsini verməlidir.

   Məsələ: 2061.Əgər uşaq məğribdən qabaq həddi-büluğa çatsa, dəli ağıllansa, fəqir varlansa və fitrənin vaci olma şərtlərinə malik olsalar, fitrə zəkatı verməlidirlər.

   Məsələ: 2063.Fitr bayramı gecəsi məğribdən sonra müsəlman olan kafirə fitrə zəkatı vacib deyil. Amma şiə olmayan müsəlman ayı görəndən sonra şiə olsa, fitrə zəkatı verməlidir.

   Məsələ: 2064.Əgər bir kəsin bir saye (təqribən 3 kq) miqdarında buğda və bu kimi şeyləri olsa, müstəhəbdir ki, fitrə zəkatı versin. Əgər əhli-əyalının da fitrəsini vermək istəsə, fitrə niyyəti ilə o bir saye buğdanı öz ailə üzvlərindən birinə verə bilər ki, o da həmin məqsədlə Başqasına versin və bu qayda ilə axırıncı nəfərə kimi verə bilər. Daha yaxşı olar ki, axırıncı nəfər aldığı şeyi özlərindən olmayan bir kəsə versin. Əgər onlardan biri səğir olsa onun qəyyumu onun yerinə alsın ehtiyat-vaci budur ki, səğir üçün aldığını başqa kəsə verməsin.

Məsələ:2067.Fitrəsini başqası verməli olan bir kəsin öz fitrəsini verməsi vacib deyil.
          Məsələ: 2071.Seyyid olmayan bir kəs seyyidə fitrə verə bilməz. Hətta əgər bir seyyid onun çörək yeyəni olsa da, onun fitrəsini başqa bir seyyidə verə bilməz.

Məsələ: 2075.Əgər fitrə zəkatını, qabaqda (malın zəkatında) deyilən 8 yerdən birinə işlətsələr, kifayətdir. Amma ehtiyat müstəhəb budur ki, yalnız fəqir şiələrə versinlər.

Məsələ: 2077. Fitrə verilən fəqirin adil olması lazım (ilzami) deyil. Amma ehtiyat-vacib budur ki, şərab içənə və aşkar günah edənə fitrə verilməsin.

   Məsələ: 2082.Müstəhəbdir ki, insan zəkat fitrəsini verəndə qohum fəqirləri başqalarından qabağa salsın, sonra fəqir qonşularına, sonra isə fəqir elm əhlinə versin. Amma əgər başqaları müəyyən cəhətə görə üstün olsalar, müstəhəbdir ki, onları qabağa salsın.

Məsələ: 2090.Fitr bayramı namazını qılan şəxs ehtiyat-vacibə əsasənfitrəni bayram namazından qabaq versin. Əgər bayram namazı qılmırsa fitrəni zöhrə qədər təxirə sala bilər.

Sual 594: bir nəfər ramazan ayında bilirdi ki, zöhr azanından öncə səfərə çıxacaq buna görə də səfərdə olduğu üçün oruc tutmamalıdır, sübh sfərə çıxmazdan qabaq evində çörəyini yeyib yola düşür. Bu surətdə orucunun qəzasını tutmalıdır yoxsa kəffarə də verməlidir?

   Cavab:- orucun qəzasını tutub kəffarə də verməlidir. Bəli əgər ehtimal da verməyib ki, səfərə çıxmazdan öncə iftar etmək olmaz bu surətdə yalnız qəza vacibdir.

   Sual 607:Münəccimlərin və məxsusən indiki zamanda dəqiq cihazların vasitəsilə ayın göründüyünü xəbər verənlərin sözü ilə ayın təzələndiyi sübuta yetirmi?

  Cavab:-Əgər onların dediyindən yəqinlik, xatircəmlik hasil olsa gərək ona əməl olunsun.

            Sual 615: Mötəbər bir şəxs telefon vasitəsilə sabah fitir bayramı olduğunu xəbər verir, onun sözünə əməl etmək olarmı? Cavab:- Əgər onun verdiyi xəbər xaticəliyə səbəb olsa qəbul olunmalıdır.                                                          Hacı Elman İbadov  e-mail:kerrar@mail.ru