Və Zənnunu (balina yoldaşı Yunus ibn Mətanı) – onun qəzəbli halda (qövmünün arasından çıxıb getdiyi zamanı (da yada sal)! O, Bizim onu heç vaxt sıxıntıya salmayacağımızı güman etdi. Amma (iş o yerə çatdı ki, o, üç zülmət – gecənin, dənizin dibinin və balığın qarnının) qaranlıqlar(ı) içində səsləndi: «(Ey Allah!) Səndən başqa bir məbud yoxdur, Sən (hər bir eyb və nöqsandan) uzaq və paksan! Mən doğrudan da (diqqətsizlik üzündən axirət payımın azalmasına səbəb olan iş gördüyüm üçün) zalımlardan olmuşam.» Biz onun istəyini yerinə yetirdik və onu qəmdən (o böyük çətinlikdən) qurtardıq. Biz möminlərə bu cür nicat veririk ("əl-Ənbiya”, 87-88).

Belə isə, Rəbbinin hökmünə səbr et (onların məhvinə tələsmə) və balıq sahibi (Yunus) kimi olma! O zaman o, qəm-qüssə ilə dolu bir qəlblə (balığın qarnında Allahı) səslədi. Əgər Rəbbi tərəfindən bir nemət (tövbənin qəbulu və mənəvi vilayət) ona yetişməsəydi, həqiqətən, (balığın qarnından) məzəmmət olunmuş və qovulmuş halda quru bir səhraya atılacaqdı (lakin rəhmət ona yetişdi və son dərəcə hörmətlə sahilə çıxdı). Beləliklə, Rəbbi (yenidən vəhy etməklə və xüsusi lütflərinə şamil etməklə) onu seçdi və salehlərdən etdi ("əl-Qələm” 48-50).

Buna görə də əgər o, (həm həyatı boyu, həm də balığın qarnında) Allahı zikr edərək pak sifətlərlə mədh edənlərdən olmasaydı, mütləq (insanların qəbirlərdən) qaldırılacaqları günə kimi həmin balığın qarnında qalardı ("əs-Saffat”, 143-144).

Deyirlər ki, Həzrət Yunis (ə) kimə və niyə qəzəbləndi? Niyə Allahın onu çətinliyə salmayacağını güman etdi? Hətta bəziləri (nəuzubillah!) Həzrət Yunisin (ə) Allaha qəzəbləndiyini və ayədəki "ləm nəqdirə aleyhi” cümləsini "ona güc gələ bilməyəcəyimizi zənn etdi” şəklində tərcümə etmiş, hətta "belə zənnə qapılan məsum ola bilərmi?!” deyə sual etmişlərdir.

Həmçinin ayədəki "Həqiqətən mən zalımlardan idim” və ya 2-ci ayədə qeyd olunan "Qınanmış olaraq” sözünü də iddialarının başqa bir dəlili kimi zikr etmişlər.

Həmçinin 2-ci ayə qeyd olunan "Sən səbir et və Yunis kimi olma” cümləsini onun xəta etməsinə, 3-cü ayədəki "Əgər o, (Allahı) çox təqdis edənlərdən olmasaydı, yəqin ki, balığın qarnında qiyamət gününə qədər qalardı” ifadəsini cəzaya layiq olan, amma bağışlanan bir günah etdiyini deyib, məsum olmadığını isbat etməyə çalışıblar.

Əvvəla peyğəmbərlərin məsumiyyəti ilə bağlı olan bu kimi mövzuları tədqiq etmək üçün məsumiyyətin hədlərini aydın qeyd etmək zəruridir. Əhli-beyt məzhəbi peyğəmbərin məsum olduğunu əqidəsində olmaqla adi insanlara haram olanlardan çəkinməsini, vacibləri yerinə yetirməsini, insanlara ilahi göstərişləri çatdırarkən xəta etməmələrini və insanların inamını qıraraq pis nümunə olmamalarını nəzərdə tutur. Amma bu hədlərdən kənarda bəzi xətalara yol verilməsi, ya da insanlara pis nümunə olmamaq şərti ilə onların özlərini maraqlandıran işlərdə xəta etməsi mümkündür (buna "tərki-övla” deyilir). Həzrət Yunisin əməli də bu mahiyyətə malikdir. Bəs onun tərki-övlası nə idi?!

Allah-Təalanın Həzrət Peyğəmbərə (s) "Belə isə, Rəbbinin hökmünə səbr et və balıq sahibi kimi olma!” müraciətindən başa düşürük ki, Həzrət Yunis bir növ tələskənlik etdi. Bəs o, qövmünə bəddua etməkdəmi tələsdi, yoxsa onları tərk etməkdə? Əslində zahiri nişanilərə əsasən artıq onlardan ümidini kəsmişdi. Amma yenə də ona yaraşan sonuna qədər səbr etməsi və oranı tərk etməməsi idi. Ya da tələskənlik edib Rəbbinin əmrini gözləməməsi idi. Yaxud da hər üçü idi. Aydındır ki, bu əməllərdən hər üçü haram deyildi, amma onun kimi yüksək məqam sahibinə yaraşan bunları etməməsi idi. Beləliklə, o tələsərək tərki-övla etdi. Amma Yunis peyğəmbər (ə) kimi yüksək məqamlı şəxslər üçün bu qədər belə ağırdır və onlara baha başa gələr. Yəni o işi bizim kimi biri etsəydi, əsla ona günah sayılmazdı. Başqa sözlə desək bu bir növ nisbi günahdır.

Bütün əql sahibləri qəbul edir ki, insanın şəxsiyyətinin böyüklüyü onun məsuliyyətlərini artırır. Bildiyimiz kimi şəri hökmlər vacib, haram, müstəhəbb, məkruh, mübah kimi 5 yerə bölünür. Vacib və haramlarda heç bir bəndə ixtiyar sahibi deyildir. Amma digər hökmlərdə adi müsəlmanlar ixtiyar sahibidirlər.
Amma elə yüksək məqamlı insanlar var ki, onların müstəhəbb və məkruha diqqət yetirməsi zəruridir. Hətta elə övliyalar var ki, onların mübah işləri belə tərk etməsi təqdirə layiqdir.

Xülasə, Haqqın əzəmətinə hər kəsdən çox arif olan şəxs, bu hökmlərə də hamıdan daha həssas yanaşmalıdır.

Bu açıqlamalar işığında Həzrət Yunisin (ə) özünə zülm etdiyini deməsi, Allahdan əfv diləməsi və Allahın onu nə üçün cəzalandığını anlamağımız yuxarıda qeyd edilən çərçivədə başa düşüləndir.
Bəzilərinin ayədəki "Bir zaman o qəzəblənərək çıxıb getmiş” ifadəsini Yunisin (ə) Allaha qəzəbləniyini (nəuzubillah!) demələri qorxunc bir böhtandır. Bu hərəkət Allah-Təalanın peyğəmbərindən necə gözlənə bilər?! Həzrət Yunisin (ə) qəzəbi o qədər təbliğə baxmayaraq iman etməyən qövmünə idi.

Ya da "Fə zənnə ən ləm nəqdira aleyhi” cümləsindəki "Ləm nəqdir” ifadəsini "O ona güc gələ bilməyəcəyimizi zənn etdi” şəklində səhv tərcümə etmək də cahalətin göstəricisidir. Bu "Fəcr” surəsinin 17-ci ayəsində olduğu kimi "Onu əsla sıxıntıya düçar etməyəcəyimizi zənn etdi” kimi tərcümə olunmalıdır.

Əlbəttə Həzrət Yunisə bu tərki-övla da yaraşmır. Amma bu vəhy və təbliğ bağlı olmadığından məsumiyyətlə ziddiyət təşkil etmir. /kevsernet/