Əlbəttə
ki, bu böyük şəxsiyyətin fəzilətlərini sayıb-bitirmək mümkün deyil. Sadəcə bu
həftə o Həzrətin mübarək mövludu ilə əlaqədar olaraq onun haqqında materiallar
dərc edəcəyik inşallah. Allah bizə Həzrət Əlinin (əleyhissalam) ardıcılı olmaq
səadətini nəsib etsin!
Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Hər kim Әlini (ə) söyərsə, məni söymüşdür. Məni
söyənsə, Allahı söymüşdür” (Hədisi qeyd edənlər: Müslim ibn Həccac, İmam Fəxri
Razi, İmam Sələbi).
Həzrəti Əli (ə) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (s) buyurdu:
“Əli mənim vəzirim və canişinimdir, ona itaət edin!” (“Tarixi Təbəri” cild 2,
səhifə 321; “Əbil Fidanın tarixi” cild 1, səhifə 116; “Əl bidəyətu vən nihayə”,
cild 3, səhifə 39, “Həyatul Məram” səhifə 320).
Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Hikmət on yerə bölünmüşdür,
onun doqquz hissəsi Əliyə, bir hissəsi isə bütün müsəlmanlara nəsib olmuşdur”
(“Əl-bidayətu vən-nihayə”, cild 7, səhifə 359).
Cabir deyir ki,Peyğəmbərin (s) yanında idim, Əli (ə) uzaqdan göründükdə o həzrət
buyurdu: “Canım qüdrət əlində olan Allaha and olsun! Bu şəxs və onun şiələri
qiyamətdə nicat tapacaqlar” (“Əd-durrul-mənsur” cild 6, səhifə 379).
Rəsuli-əkrəm (s) buyurmuşdur: “Əli ibni Əbu
Talibi yad etməklə məclislərinizi zinətləndirin” (“Biharul-ənvar” /38/199).
Səhl bin Səd rəvayət edir ki, Peyğəmbər (s) demişdir:
“Bayrağı sabah elə bir adama verəcəyəm ki, Allah onun əli ilə müsəlmanlara
zəfər bəxş edəcək. Hamı səhərə qədər bayrağın kimə veriləcəyi haqqında düşündü.
Səhabələr səhər Peyğəmbərin (s) yanına gəldilər. Onlardan hər biri bayrağın ona
verilməsini arzulayırdı. Peyğəmbər (s) Əli bin Əbu Talibin (ə) harada olduğunu
soruşduqda, səhabələr onun gözlərindən şikayət etdiyini Peyğəmbərə (s) xəbər
verdilər. O, Əlini (ə) çağırtdırdı və onun üçün dua etdikdən sonra onun
gözlərinin ağrısı keçdi. Peyğəmbər (s) bayrağı ona verdi”(“Səhih-Buxari”, 7/87, 3701-ci hədis).
Sad bin Əbu Vaqqas rəvayət edir ki, Həzrəti
Peyğəmbər (s)Tabuk döyüşünə gedərkən
Əlini (ə) arxada (Mədinədə) saxlamışdı. Əli (ə) soruşdu: “Ey Allahın Rəsulu,
məni qadın və uşaqların arasında saxlayırsan?”. Peyğəmbər (s) cavab verdi:
“Sən, Harunun Musa yanında aldığı yeri mənim yanımda almaqdan razı deyilsən? Bu
fərqlə ki, məndən sonra peyğəmbər yoxdur". (“əl-Buxari”, Kitabul-məğazi
80/409, Fədail-əshab 9/54; “Müslim” Fədail-əshab, 31 (2404); “ət-Tirmizi”,
Mənaqib, 3731)
Həzrəti Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Əlini
sevmək imandandır, düşmənçilik etmək nifaqdandır” (“Səhih Müslim”, cild 1,
səhifə 61).
Zeyd ibn Ərqəmin (r.ə.) rəvayət etdiyi
hədisdə Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Mən kimi vəlisiyəmsə Əli də onun
vəlisidir” (“Sünəni Tirmizi”, 3713; “Müsnəd”, 906; Tirmizi: hədis həsən
səhihdir).
Həzrəti Rəsulullah (s) buyurmuşdur: “Əli
mənim qardaşım və xəlifəmdir” (“Tarixi Təbəri”, cild 2, səhifə 319).
Peyğəmbər (s)
buyurmuşdur: “Əli məndən sonra hər bir möminin dostu, sevimlisidir”(«Səhih hədislər silsiləsi»,
5/263 ).
Əli ibn Əbu Talib (ə) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (s) mənə dedi: “Səni yalnız mömin sevər, münafiqlər sənə nifrət
edər”. Ədiy bin Sabit belə dedi: “Mən Peyğəmbərin (s) dua etdiyi əsrin
insanlarındanam” (“Səhih Müslim”, iman 27; “Sünəni Nəsai”, iman 17; “Sünəni
Tirmizi”, mənaqib 3736; Tirmizi: hədis həsən səhihdir).
İbn Abbas rəvayət edir ki,
Ömər ibn Xəttab demişdir: "Bizim içərimizdə ən gözəl Quran oxuyan Ubey və
ən gözəl qazi (ədalətlə hökm verən) isə Əlidir"(“Səhih-Buxari”, 3/99).
Abdullah bin Ömər rəvayət edir ki,
Rəsulullah (s) səhabələri bir-biri ilə qardaşlaşdırmışdı. Əli (ə) gəldi və
dedi: “Səhabələri bir-biri ilə qardaşlaşdırdın, amma məni heç kəslə
qardaşlaşdırmadın”. Rəsulullah (s) dedi: “Sən mənim həm bu dünyada, həm də axirətdə
qardaşımsan" (“Sünəni-Tirmizi”, Mənaqib, 3720).
Cabir bin Abdullah rəvayət edir ki, Taif
günü Həzrəti Peyğəmbər (s) Əlini (ə) çağırdı və onunla xüsusi görüşdü. Görüşün
uzun çəkdiyinə görə adamlar: "Rəsulullah (s) əmisi oğlu ilə görüşməsini
uzatdı" dedilər. Bunu duyan Peyğəmbər (s) buyurdu: “Onunla xüsusi görüşü
mən (öz arzumla) etmədim, Allah əmr etdi" (“Sünəni-Tirmizi”- Mənaqib, 3726).
Ənəs rəvayət edir: "Rəsulullah (s)
Bəraət (ət-Tövbə) surəsini (Ərafatda həcc ziyarətinə gələnlərə təbliğ etmək
üçün) Əbu Bəkrə göndərmişdi. Sonra onu çağıraraq: "Bunun, ailəmdən olmayan
bir kimsə ilə təbliğ edilməsi müvafiq deyil" buyurdu. Əlini (ə) çağıraraq
surəni ona verdi" (“ət-Tirmizi” –“Təfsir ət-Tövbə”, 3089).
Allah taala Quranda buyurur:"Həqiqətən sən qorxudansan və hər ümmət
üçün bir hidayət edən vardır"(Rad:7) Hədisçilər bu haqda belə deyirlər:Peyğəmbər(s) buyurdu:"Mən
qorxudan ,Əli isə hidayət edəndir.Sənin Əlinlə ey Əli, hidayət olanlar nicat
tapanlardır”("Caməul-bəyan" Rad surəsi ,17- ci ayənin təfsirində). Bu hədisin məzmununu 9 nəfər səhabə 24 nəfər əhli-sünnə alimi
kitablarında qeyd etmişlər.
Ümmu Sələmədən (r.ə.) nəql olunur ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: “Ya Əli, sən
və sənin səhabələrin, sən və sənin şiələrin (ardıcılların) cənnətdə olacaqlar”
(Seyyid Əli Şafei-“Məvəddətül-qurba” və İbni Həcər-“Əs-səvaiqul-mühriqə”
kitabında qeyd etmişlər).
Həzrəti Peyğəmbərdən (s) nəql olunur: “Mən və Əli, Adəm peyğəmbər
(ə) yaranmazdan 14 min il (yəqin ki, yer ili deyil) öncə Allahın yaratdığı
vahid nur idik. Adəm yaranan gün Allah bu nuru onun sülbündə qərar verdi. Bu
nur sülblərdən sülbə gələrək Әbdül-müttəlibin sülbündə ikiyə parçalandı. Nübuvvət
məndə, imamət isə Әlidə qərar verildi” (Əhməd ibn Hənbəl-“Müsnəd”
kitabı).
Həzrəti Peyğəmbərə (s) “Həqiqətən
sizin mövla və rəhbəriniz Allah, Allahın rəsulu və iman gətirən, namaz qılıb
rüku halında zəkat verənlərdir” ayəsi nazil oldu. Bu ayə nazil olan kimi
Peyğəmbər (s) məscidə getdi. Bu zaman bir dilənçinin sevincək məsciddən
çıxdığını gördü. Həzrət bunun səbəbini soruşduqda, dilənçi namaz halında olan
bir şəxsi göstərib dedi: “O rükuda olduğu zaman əlini mənə tərəf uzadıb
barmağındakı bu üzüyü mənə verdi”. Peyğəmbər (s) namaz halında olan şəxsin Әli (ə) olduğunu görəndə təkbir deyərək buyurdu: “Ayə Әlinin barəsində nazil olmuşdur” (Hədisi rəvayət etmişlər: İmam Sələbi,
imam Fəxri Razi, Carullah Zəməxşəri, İbni Sə᾿dun Qurtəbi, Fazil Nişapuri, Әbu Bəkr Cəssas, Әbu Bəkr Şirazi,
Beyzavi, Siyuti, Şukani, imam Nəsai, İbni Təlhə Şafei, İbni Səbbağ Sibti, ibni
Cuzi).
Həzrəti Rəsulullah (s) İmam
Əlinin (ə) əlini bacardıqca qaldırdı və buyurdu: “Mən kimin ağasıyamsa, Əli də
onun ağasıdır! İlahi, onu sevəni Sən də sev. Onu düşmən olana Sən də düşmən
ol!Onun kömək edənə Sən də kömək et,
onu zəlil etmək istəyəni sən də zəlil et! (Rəvayət edənlər: Əbu-Talib Əhməd ibni Məhəmməd ibni Məhəmməd Ər-Razi,Əbu Talib Übeydullah ibni Əhməd ibni Zeyd
Əl-Ənbari Əl-Vasiti, Əbulfəzl Məhəmməd ibni Əbdullah ibni Müttəlib Əş-Şəybani
və s.).
Həzrəti Rəsulullah (s)
buyurmuşdur: “Əli Quran ilə, Quran da Əli ilədir” (“Müstədrək”, 124/3).
Həzrəti Peyğəmbər (s)
buyurmuşdur:”Əli haqq ilə, haqq da Əli ilədir” (“Tarixi
Bağdad”, 221/14).
Cabir ibn Abdullah (r.ə.) Həzrəti Peyğəmbərdən
(s) belə rəvayət etmişdir: “Cənnətin qapısında belə yazı vardır: “La ilahə
illəllah, Muhammədən rəsulallah, Əliyən vəliyullah, əhu Rəsulullah qəblə ən
yəhlukəs səmavati vəl ərzi-bi-əlfəy amin” (Allahdan başqa Tanrı yoxdur,
Məhəmməd (s) onun elçisidir, Əli (ə)
Allahın dostu və Peyğəmbərin (s) qardaşıdır. Göylə yer yaradılmamışdan 2 m
in il əvvəl) (“Yənabiul-məvəddə”-səhifə 134, hədis 19, “Məvəddətül-qurba”,
“Mənaqib”).
İmam Əli (ə) Peyğəmbərin ona
belə dediyini nəql edir:”Sən imam və on bir imamın atasısan”
(“Müntəxəbül-əsər”, səhifə 29).
Peyğəmbər (s) buyurmuşdur:
“Həqiqətən Əli, mənimlə ilk namaz qılan şəxsdir” (“Yənabiul-məvəddə”, 62).
Peyğəmbər (s) buyurmuşdur:
“Əli möminlərin ağasıdır” (“Üsuli-Kafi”, 1/294/1).
Əbu Hüreyrə rəvayət edir ki, Həzrəti Peyğəmbər (s) buyurdu: “Ərşin
sütununa belə yazılmışdır: La ilahə illəllah vəhdəhu lə şərikə ləh və
Muhammədən abduhu və rəsulu, əyyəttuhu bi Əli ibni Əbu Talib” (“Təfsiri-Kəbir”,
“Əsakir-Tarix”, “Yənabiul-məvəddə”-56-cı bab, səhifə 238, hədis 52).
Həzrəti Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Mən
hikmətin tərəzisi, Əli də onun gözləridir” (“Əlqaqul-haqq”, cild 6, səhifə 46).
Əhli-sünnət alimi İbni Әbil Hədid Mötəzili «Şərhu-nəhcil-bəlağə» kitabında əvəzsiz bir cümlə
yazmışdır: “Nə deyim sənin şəxsiyyətin qarşısında ya Әli? Sənin fəzilətlərini amansız düşmənlər qəlblərində yatan
kin-küdurətdən, dostların isə qorxudan gizlətdilər. Bununla belə sənin
fəzilətlərini sayıb qurtarmaq mümkün deyil...”.
Peyğəmbərdən (s) nəql olunur:
“Qiyamət günü Kövsərin kənarında mənim yanıma gələn ilk şəxs, hamıdan əvvəl
iman gətirən Әli olacaq” (İbni Әbdül-birr “İstiab”
kitabında, İbni Әbil Hədid “Şərhu-nəhcil-bəlağə” kitabında, Hakim
Nişapuri “əl-Müstədrək” kitabında nəql edirlər).
İkinci xəlifə, Ömər ibn Xəttab şəri
məsələləri həll etmək üçün Həzrəti Əliyə (ə) müraciət edib deyərdi: “Ya Əli,
sən daha savadlısan”. Hətta bir dəfə İmam Əli (ə) ibn Xəttabı pis vəziyyətdən
çıxardı və Ömər ibn Xəttab belə dedi: “Əli olmasaydı Ömər həlak olardı”
(Əl-cəm-bəynəs-səhihəyn).
Ömər ibn Xəttab dedi: “Əli olmayan zaman
qarşılaşacağım çətinlikdən Allaha pənah aparıram” (“Əl-Füsusul-mühimmə”və “Kifayətul-Talib”).
Cabir bin Abdullahdan Əli (ə)
haqqında soruşduqda o demişdir: “O, bəşərin (insanların) xeyirlisindən idi”(Əbdu-r-Rəzzaq. «əl-Müsənnəf», 12/82)
Əlinin fəzilətləri ilə bağlı
xüsusiyyətlər Peyğəmbərin (s) başqa səhabələrinə verilməmişdir”(«Müstədrək», 3/107).
İbni Әbil Hədid “Şərhu-nəhcil-bəlağə” kitabının 1-ci cildinin əvvəllərində
yazır: “Həqiqətən o, Peyğəmbərdən (s) sonra bütün bəşəriyyətin əfzəl və üstünü
idi”.
Kitabın ilk səhifəsində bu
böyük əhli-sünnət alimi maraqlı bir xütbə ilə sözə başlamışdır: “Bağışlayan və
mehriban Allahın adı ilə! Həmd olsun o Allaha ki, üstün olmayanı (ilk
xəlifələri) üstün olandan (Әli) önə çəkdi”.
Həzrəti Peyğəmbər
(səllallahu əleyhi və Alihi və səlləm) İmam Əliyə (əleyhissalam) xitab edərək
buyurmuşdur: “Ey Əli, səni Allahdan və məndən başqa heç kim haqqıyla
tanımamışdır” (“Biharul-ənvar”, 84).
İmran ibn Hüseyndən gələn
hədisdə (ixtisarla) Həzrəti Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Əli məndəndir, mən də
ondanam. Məndən sonra hər bir möminin vəlisi odur” (“Sünəni-Tirmizi”, 3712;
“Müsnəd”, 19081; Tirmizi-hədis həsən qəribdir).
Bürəydə rəvayət edir ki,
Həzrət Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Allah mənə 4 nəfəri sevməyi əmr etdi. Özünün
də onları sevdiyini mənə bəyan etdi”. Bundan sonra, “Ey Allahın elçisi, bizə
onların adlarını bildir” deyildi. Peyğəmbər (s) buyurdu: “Onlardan biri
Əlidir”. O, bunu 3 dəfə təkrarladı. Sonra isə “Digərləri isə Əbuzər, Miqdad və
Salman” dedi (“Sünəni Tirmizi”, 3718; “Sünəni ibn Macə”, müqəddimə 27).
Həbəşi bin Cünadədən gələn
rəvayətə görə Peyğəmbər (s) buyurur: “Əli məndəndir, mən də Əlidənəm. Mənim
adıma verilən sözləri mən və Əli yerinə yetirərik” (“Sünəni Tirmizi”, 3718).
Ənəs rəvayət edir ki,
Peyğəmbərin (s) yanında quş əti vardı. Peyğəmbər (s) buyurdu: “Allahım
qullarından mənə ən sevimli olanı göndər ki, mənimlə bərabər quş ətindən
yesin”. Sonra Əli (ə) gəldi və bərabər yedilər (“Sünəni Tirmizi”, 3721).
Həzrət Əli (ə) rəvayət edir
ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: “Mən hikmət eviyəm, Əli də bu evin qapısıdır”
(“Sünəni Tirmizi”, 3723).
Ənəs ibn Malik rəvayət edir
ki, Peyğəmbər (s) bazaertəsi peyğəmbərliyə çatdı, çərşənbə axşamı Əli (ə) ilə
birgə namaz qıldı (“Sünəni Tirmizi”, 3728).
İbn Abbas (r.ə.) rəvayət edir
ki, “Həzrət Peyğəmbər (s) Əlinin (ə) qapısından başqa məscidə açılan qapıların
bağlanmasını əmr etdi” (“Müsnəd”, 2902; “Sünəni Tirmizi”, 3732).
İbn Abbas (r.ə.) deyir ki,
“İlk namaz qılan Əlidir (ə)” (“Müsnəd”, 3361; “Sünəni Tirmizi”, 3734).
Zeyd ibn Ərqəmdən (r.ə.) gələn
rəvayətdə deyilir ki, “İlk müsəlman olan şəxs Əlidir (ə)” (“Müsnəd”, 18478;
“Sünəni Tirmizi”, 3735; Burada rəvayətin ilk hissəsi, yəni Zeyddən nəql olunan
hədis göstərilib. Tirmizi həsən səhihdir deyir).
Ümmi Ətiyyə rəvayət edir ki,
Peyğəmbər (s) içərisində Əlinin (ə) də olduğu bir ordunu döyüşə göndərmişdi.
Onun əllərini qaldırıraq belə dua etdiyini eşitdim: “Əlini mənə göstərməmiş
canımı alma!” (“Sünəni Tirmizi”, 3737).