AYƏT NAMAZI

Göstərişi sonradan deyiləcək ayət namazı üç şeyin vasitəsilə vacib olar.

1. Günəşin tutulması;

2. Qismən tutulsa və ondan heç kim qorxmasa da, ayın tutulması.

3. Vacib ehtiyata əsasən əgər bir kəs qorxmasa da, zəlzələ zamanı.

Amma göy gurultusu və ildırım, qara, qırmızı küləklər və s. kimi səma hadisələri baş versə və camaatın çoxu qorxsa, habelə yer batsa, dağlar uçmağa başlasa və bu, camaatın çoxunun qorxmasına səbəb olsa, müstəhəbb ehtiyata əsasən, ayət namazı tərk olunmamalıdır.

Əgər ayət namazını vacib edən şeylərdən bir neçəsi baş versə, insan gərək onların hər biri üçün bir ayət namazı qılsın. Məsələn; əgər günəş tutularsa və zəlzələ olarsa, gərək iki ayət namazı qılınsın.

Əgər qadın heyz və nifas halında olsa, Günəş, ya Ay tutulsa və ya zəlzələ baş verərsə, ona ayət namazı vacib deyil və qəzası da yoxdur.

 

AYƏT NAMAZININ QILINMA QAYDASI

Ayət namazı iki rükətdir və hər rükətdə beş rüku vardır. Onun qaydası budur ki, insan niyyətdən sonra təkbir desin və bir Həmd və bir surəni tamam oxusun, rükuya getsin, rükudan qalxsın və təzədən bir Həmd və bir surə oxusun, sonra yenə rükuya getsin. Beləliklə, bunu beş dəfə təkrarlasın, beşinci rükudan qalxandan sonra iki səcdə etsin və qalxsın, ikinci rükəti də birinci rükət kimi yerinə yetirsin, təşəhhüd oxusun və salam versin.

Ayət namazında mümkündür ki, insan niyyət, təkbir və Həmddən sonra, bir surənin ayələrini beş yerə bölsün və bir ayə, ya çox oxusun. Bir ayədən az da oxuya bilər, amma ehtiyata əsasən gərək cümlə tamam olsun və surənin əvvəlindən başlasın, bismillah deməklə kifayətlənməsin və sonra rükuya getsin və rükudan qalxsın. Həmd oxumadan həmin surədən ikinci hissəni oxusun və rükuya getsin. Bu qayda üzrə beşinci rükudan əvvəl surəni tamam etsin, məsələn; «Fələq» surəsində birinci «Bismillahir-rəhmanir-rəhim». «Qul əuzu birəbbil-fələq» – desin və rükuya getsin, sonra qalxsın və desin: «Min şərri ma xələq» – təzədən rükuya getsin və rükudan sonra qalxsın və desin: «Və min şərri ğasiqin iza vəqəb». Yenidən rükuya getsin və qalxıb desin: «Və min şərrin-nəffasati fil-uqəd». Rükuya gedib, yenə də qalxıb desin: «Və min şərri hasidin iza həsəd». Ondan sonra beşinci rükuya getsin və qalxandan sonra iki səcdə etsin və ikinci rükəti də birinci rükət kimi yerinə yetirsin. İkinci səcdədən sonra təşəhhüd oxusun və sonra namazın salamını versin. Həmçinin, beşdən az hissəyə bölməsi də caizdir. Lakin, nə vaxt surəni tamam etsə, sonrakı rükudan qabaq Həmdi oxuması lazımdır.

Əgər şəxs ayət namazının bir rükətində beş dəfə Həmd və surə oxusa, o biri rükətdə isə Həmdi oxuyub, surəni beş yerə bölsə, eybi yoxdur.

Gündəlik namazlarda vacib və ya müstəhəbb olan şeylər ayət namazında da vacib və ya müstəhəbbdir. Lakin ayət namazı camaatla qılınsa azan və iqamə əvəzinə qəbul olunma ümidi ilə üç dəfə «Əssalat» demək olar. Amma camaatla qılınmadıqda bu lazım deyil. Amma Gün və Ay tutulması istisna olmaqla sair işlər üçün ayət namazının camaatla qılınmasının məşruiyyəti sübut olunmayıb.

Müstəhəbbdir ki, rükudan qabaq və sonra təkbir desin. Beşinci və onuncu rükudan sonra təkbir müstəhəbb deyil, əksinə «Səmiəllahu limən həmidəh» demək müstəhəbbdir.

İkinci, dördüncü, altıncı, səkkizinci, onuncu rükudan qabaq qunut tutmaq müstəhəbbdir. Əgər qunutu yalnız onuncu rükudan qabaq da oxusa, kifayətdir.

Şəxs ayət namazını neçə rükət qıldığına şəkk edərsə və şəkkini aydınlaşdıra bilməsə, namazı batildir.

Əgər şəxs birinci rükətin axırıncı rükusundamı, yoxsa ikinci rükətin birinci rükusunda olduğunda şəkk etsə və şəkkini aydınlaşdıra bilməsə, namazı batildir. Amma məsələn; dörd, yoxsa beş rüku etdiyində şəkk edən şəxs, əgər səcdəyə çatmayıbsa, yerinə yetirib-yetirmədiyində şəkk etdiyi rükunu yerinə yetirməlidir. Əgər səcdə üçün əyilibsə, gərək öz şəkkinə etina etməsin.

Ayət namazının rükularının hər biri rükndür. Əgər qəsdən az və ya çox etsə, namaz batildir. Həmçinin əgər səhvən az və ya ehtiyata əsasən çox etsə də namaz batil olur.

 

 

MEYYİT NAMAZININ HÖKMLƏRİ

Müsəlman və ya İslam hökmünə tabe olan altı yaşlı uşağın meyyitinə, namaz qılmaq vacibdir.

Altı yaşı tamam olmamış, namazın nə olduğunu bilən uşağa namaz qılmaq, vacib ehtiyata əsasən lazımdır. Əgər bunun nə olduğunu bilmirsə, rəcaən ona namaz qılmağın maneəsi yoxdur. Ancaq dünyaya ölü gəlmiş bir uşağa namaz qılmaq müstəhəbb deyildir.

Meyyit namazı qüsl, kəfən və hənutdan sonra qılınmalıdır. Əgər bunlardan qabaq və ya sonra qılınarsa və bu, məsələni bilməmək və ya unutqanlıq üzündən olsa belə, kifayət deyildir.

Meyyit namazı qılmaq istəyən şəxsin dəstəmazlı, qüsllü, yaxud təyəmmümlü olması və bədəninin və ya libasının pak olması vacib deyil. Əgər onun libası qəsbi olsa da, eybi yoxdur. Amma digər namazlarda lazım olan bütün əməllərə riayət etməsi daha yaxşıdır.

Meyyitə namaz qılan şəxsin üzü qibləyə olması, meyyitin, onun qarşısında arxası üstə uzandırılması, belə ki, meyyitin başının namaz qılanın sağ tərəfində və ayaqlarının namaz qılanın sol tərəfində olması vacibdir.

Namaz qılanın məkanı meyyitin yerindən alçaq və ya hündür olmamalıdır. Amma azacıq alçaq və yuxarı olmağının eybi yoxdur. Müstəhəb ehtiyat odur ki, namaz qılanın yeri qəsbi olmasın.

Namaz qılan şəxs meyyitdən uzaq olmamalıdır. Amma meyyit namazını camaatla qılan şəxs, meyyitdən uzaq olsa belə, sıralar bir-birinə bitişikdirsə, eybi yoxdur.

Namazı qılan meyyitin müqabilində dayanmalıdır. Amma əgər namaz camaatla qılınsa, meyyitin müqabilində olmayanların namazının eybi yoxdur.

Namaz qılanla meyyit arasında, gərək pərdə, divar və ya bu kimi şeylər olmasın. Amma əgər meyyit tabutda ya bu kimi şeydə olsa, eybi yoxdur.

Namaz qılan vaxtda gərək meyyitin övrəti örtülmüş olsun, əgər onu kəfənə bükmək mümkün deyilsə, gərək övrətini taxta, kərpic və bu kimi şeylə də olsa, örtsünlər.

Meyyit namazı ayaq üstə və qürbət qəsdi ilə qılınmalı və niyyət zamanı meyyit müəyyən edilməlidir, məsələn, «bu meyyitin namazını qılıram qürbətən iləllah» – deyə niyyət edilməlidir. Vacib ehtiyat odur ki, gündəlik namazlarda şərt sayılan bədənin qərarlaşmasına riayət olunsun.

Əgər ayaq üstə namaz qılmaq üçün bir nəfər tapılmasa, meyyitə oturduğu yerdə namaz qılmaq olar.

Əgər meyyit, müəyyən bir şəxsin ona namaz qılmasını vəsiyyət etmişdirsə, o şəxsin meyyitin vəlisindən icazə almasının yaxşı olmasına baxmayaraq, lazım (vacib) deyil.

Bəzi fəqihlərin nəzərinə görə meyyitə bir neçə dəfə namaz qılmaq məkruhdur, amma bu mətləb sübut olmayıb. Amma əgər meyyit əhli-elm və təqvalı olsa, işkalsız olaraq məkruh deyil.

Əgər meyyit, qəsdən və ya unudularaq, yaxud da başqa bir səbəbdən namaz qılınmadan dəfn edilərsə, yaxud dəfn edildikdən sonra onun üçün qılınan namazın batil olduğu mə`lum olarsa, ona namaz qılmaq üçün qəbrini açmaq caiz deyildir. Amma cəsədi çürüyüb dağılancaya qədər, meyyit namazı üçün söylənən şərtlərlə, rəca qəsdi ilə qəbrinə namaz qılmağın eybi yoxdur.

 

MEYYIT NAMAZININ QILINMA QAYDASI

Meyyit namazının beş təkbiri var: Əgər namaz qılan şəxs beş təkbiri bu tərtiblə desə kifayətdir. Niyyətdən və birinci təkbirdən sonra desin:

«Əşhədu ən la ilahə illəllah və ənnə Muhəmmədən rəsulullah.»

İkinci təkbirdən sonra desin:

«Əllahummə səlli aləMuhəmmədin və Ali Muhəmməd.»

Üçüncü təkbirdən sonra desin:

«Əllahumməğfir lil-mu`mininə vəl-mu`minat.»

Dördüncü təkbirdən sonra əgər meyyit kişidirsə, desin:

«Əllahumməğfir lihazəl-məyyit.»

Əgər qadındırsa, dördüncü təkbirdən sonra desin:

«Əllahumməğfir lihazihil-məyyit.»

Və sonra beşinci təkbiri desin, bununla da namaz bitir. Daha yaxşısı odur ki, birinci təkbirdən sonra:

«Əşhədu ən la ilahə illəllah, vəhdəhu la şərikə ləh və əşhədu ənnə Muhəmmədən əbduhu və rəsuluh, ərsələhu bil-həqqi bəşirən və nəzirən bəynə yədəyis-sa`ə», deməsi,

İkinci təkbirdən sonra da:

«Əllahummə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd, və barik əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd, vərhəm Muhəm-mədən və alə Muhəmməd kəəfzəli ma səlləytə və barəktə və tərəhhəmtə əla İbrahimə və ali İbrahim, innəkə həmidun məcid, və səlli əla cəmi`il-ənbiya`i vəl-mursəlin vəşşu-hədai vəssiddiqin və cəmii ibadillahissalihin», deməsi,

Üçüncü təkbirdən sonra isə:

«Əllahumməğfir lil-mu`mininə vəl-mu`minat vəl-musliminə vəl-muslimat əl-əhyai minhum vəl-əmvat tabi` bəynəna və bəynəhum bil-xəyrat innəkə mucibuddə`əvat, innəkə əla kulli şəy`in qədir», deməsi

Və meyyit kişidirsə, dördüncü təkbirdən sonra:

«Əllahummə innə haza əbdukə vəbnu əbdikə vəbnu əmətikə nəzələ bikə və əntə xəyru mənzulin bih, əllahummə inna la nə`ləmu minhu illa xəyrən və əntə ə`ləmu bihi minna, əllahummə in kanə muhsinən fəzid fi ihsanihi və in kanə musi`ən fətəcavəz ənhu vəğfir ləhu əllahumməc`əlhu indəkə fi ə`la illiyyin vəxluf əla əhlihi fil-ğabirin vərhəmhu bi rəhmətikə ya ərhəmər-rahimin», deməsi

Və əgər qadındırsa, dördüncü təkbirdən sonra:

«Əllahummə innə hazihi əmətukə vəbnətu əbdikə vəbnətu əmətikə nəzələt bikə və əntə xəyru mənzulin bih, əllahummə inna la nə`ləmu minha illa xəyrən, və əntə ə`ləmu biha minna, əllahummə in kanət muhsinətən fəzid fi ihsaniha, və in kanət musiə`tən fətəcavəz ənha, vəğfir ləha, əllahumməc`əlha indəkə fi ə`la illiyyin vəxluf əla əhliha fil-ğabirin, vərhəmha birəhmətikə ya ərhə-mərrahimin» deməsi daha yaxşıdır.

Bundan sonra beşinci təkbiri deyə bilər və bununla da meyyit namazı bitər.

Təkbirlər və dualar namaz öz halından çıxmayacaq şəkildə ardıcıl oxunmalıdır.

Meyyitin namazını camaat ilə qılan şəxs onu camaatla belə qılsa, təkbir və duaları özü oxumalıdır.