Üsuliddinin 4-cü hissəsi “İmamət” adlanır. “İmamət” sözü ərəb dilində “rəhbərlik” bildirir. Bu əqidəyə əsasən Həzrəti Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və Alihi və salləm) özündən sonra ümmətin idarəsi, dinin olduğu kimi qorunub saxlanması üçün Allah tərəfindən seçilmiş 12 imamı rəhbər təyin edib. “İmamət” termininə din alimləri belə tərif veriblər: “İmamət, peyğəmbər canişinliyi olub, dini və dünyəvi işlərdə xalqa rəhbərlik etmək və onları ziyanlı və azğın işlərdən çəkindirib doğru yola dəvət etmək deməkdir. Hamının da belə bir imama tabe olması vacib və zəruri sayılır”.

Belə bir sual yarana bilər ki, “Allahın imama ehtiyacı varmı?” və yaxud da “İmamətin lüzumu nədir?”. Əvvəla qeyd etməliyik ki, Allah ehtiyacsızdır (“əl-İxlas”, 2). Allahın nə peyğəmbərə, nə də imama ehtiyacı yoxdur. Ehtiyaclı olan bizik. İmam olmasa bidətçilər, hakimiyyət pərəstişkarları bizi öz yollarına çəkər, başsız qalan ümmət yolundan azar. Bir gün İmam Sadiqin (ə) şagirdlərindən biri olan Hişam ibni Həkəm (r.ə.), Bəsrə şəhərində yaşayan Mötəzilə etiqadlı sünni alimi Əmr ibn Übeydin evinə gəldi, amma Əmr onu tanımadı. Hişam üzünü ona tutub soruşdu?

-Nə üçün Allah sənə iki göz verib?

-Əmr ibni Übeyd: Onların vasitəsi ilə baxmağım üçün.

-Hişam: Allah nə üçün iki qulağı xəlq etmişdir?

-Əmr inbi Übeyd: Onların vasitəsi ilə eşitmək üçün.

-Hişam: Allah nə üçün ağız və burun xəlq etmişdir?

-Əmr ibni Übeyd: Ağızla yemək, dadmaq və burunla iyləmək üçün.

-Hişam: Allah nə üçün ürəyi xəlq etmişdir?

-Əmr ibni Übeyd: Bədən üzvlərinin fəaliyyətini tənzim etmək və onlara bir növ rəhbərlik etmək üçün.

Hişam ibni həkəm ayağa qalxaraq dedi: Ey Əmr! İnsanın bədən üzvləri üçün başçı qəbul edir, amma bu böyük ümmət üçün imam və rəhbəri qəbul etməyərək həzrət Peyğəmbərin özündən sonra ümmətə rəhbər təyin etmədiyini iddia edirsən?! (“əl-Ehticac”, (Təbərsi) kitabından, 2\367).

Elə buna əsasən peyğəmbərdən sonra İslam ümməti üçün imam (rəhbər) təyin edilməsi və onun lüzumu hamı üçün aydın və aşkardır.

İMAMƏTİN SÜBUT OLUNMASI. İmamət həm Quranla, həm də Peyğəmbərin (s) hədisləri əsasında sübut olunmuşdur. Qurani-Kərimdə buyurulur: “Sizin haminiz (rəhbəriniz) ancaq Allah, Onun Peyğəmbəri və iman gətirənlərdir. O kəslər ki, (Allaha) namaz qılır və rükuda olduqları halda zəkat verirlər” (“əl-Maidə”, 55). Həzrət Peyğəmbərimizin (s) səhabələrindən olan Əbuzər (r.ə) belə nəql edir: «Bir gün Həzrət Peyğəmbər (s) camaatla birlikdə zöhr namazını qılarkən bir yoxsul məscidə daxil oldu. Heç kəs ona bir şey vərmədiyindən əllərini göyə qaldıraraq dedi: “İlahi! Şahid ol ki, mən sənin peyğəmbərinin məscidində kömək istədim, amma heç kəs mənə bir şey vermədi” Elə bu vaxt namazda rükuya getmiş Həzrət Əli (ə) barmağında olan üzüyü (almaq üçün) yoxsula uzatdı və o da üzüyü həzrət Əli əleyhissalamın barmağından çıxararaq getdi. Həzrət Peyğəmbər (s) bu səhnəni gördükdə əllərini qaldırıb belə dua etdi: “İlahi! Qardaşım Musa əleyhissalam Səndən özü üçün qardaşı harunu vəzir (və köməkçi) istədi. İlahi! Mən də sənin peyğəmbərin və seçilmiş bəndənəm.....Əhli-Beytimdən olan Əlini mənim üçün canişin, arxa və möhkəm dayaq qərar ver”. Əbuzər (r.ə) deyir: Həzrət Peyğəmbərin duası qurtarmamış Cəbrail əleyhissalam nazil olaraq bu ayəni (Nisa surəsinin 55-ci ayəsini) çatdırdı. Bu rəvayət təkcə şiələr tərəfindən deyil, həm də bir çox əhli sünnət alimləri tərəfindən nəql olunmuşdur. Mərhum Əllamə Əmini (r.ə) nəql olunmuş hədisi özünün «Əl-ğədir» kitabında gətirmiş və onun 30-a yaxın sünnü alimi tərəfindən də nəql olunduğunu qeyd etmişdir ki, Təbərinin təfsiri, 6,165, İbni Kəsirin «Əlbidayətu vən-nəhayət», 7,357, İbni Həcərin «Əs-səvaiq, səh.25 və s... kitablar buna nümunə ola bilər.

“Ey iman gətirənlər! Allaha, Peyğəmbərə və özünüzdən olan ixtiyar (əmr) sahiblərinə itaət edin!” (“ən-Nisa”, 59). Cabir ibni Əbdullah Ənsari (r.ə) nəql edir ki, bu ayə Həzrət Peyğəmbərə (s) nazil olanda soruşdum: “Ey Allahın elçisi! Biz Allahı və Onun peyğəmbərini tanıdıq, amma sizinlə yanaşı itaəti (vacib) olanların kim olduğunu bilmirik. Həzrət Peyğəmbər (s) cavabında buyurdu: “Ey Cabir! Onlar (əmr sahibləri) mənim canişinlərim və məndən sonra müsəlmanların imamlarıdır. Onların birincisi Əliyyibni Əbi Talib, sonra Həsən, sonra Hüseyn, sonra Əli ibni Hüseyn, sonra Tövratda Baqir adı ilə tanınmış Mühəmməd ibni Əlidir ki, sən onu görəcəksən. Ey Cabir, onu görəndə mənim salamımı ona çatdırarsan. Sonra Sadiq Cəfər ibni Mühəmməd, sonra Musəbni Cəfər, sonra Əliyyibni Musa, sonra Mühəmməd ibni Əli, sonra Əliyyibni Mühəmməd, sonra həsən ibni Əli və daha sonra mənim adımda olan Allahın höccəti (Sahibəz-zəman əleyhimus-səlam)-dır” (“əl-Mizan təfsiri”, cild 4, səhifə 435).

Bir çox hədis mən'bələrində nəql olunmuş «ə-Ğədir» hədisinin məzmunu belədir: Həzrət Peyğəmbər səlləllahu ələyhi və Alihi və səlləm hicrətin 10-cu ilində sonuncu həcc səfərindən qayıdarkən, «Qədir-Xum» adlı bir yerdə ona ilahi vəhy nazil oldu. Allah təala öz vəhyində buyurdu: “Ya Peyğəmbər! Rəbbin tərəfindən sənə nazil ediləni təbliğ et. Əgər (bunu) etməsən, (Allahın) risalətini  yerinə yetirmiş olmazsan. Allah səni insanlardan qoruyacaq” (“əl-Maidə”, 67). Həzrət Peyğəmbər (s) bu vəhyi aldıqdan dərhal sonra, təxminən 120-min nəfərə yaxın olan müsəlmanların bir yerə toplaşmasını əmr edib buyurdu: «Qabaqda gedənlər geri qayıtsın və arxada qalanlar özlərini bura çatdırsınlar».  Müsəlmanlar bir yerə toplaşdıqdan sonra o həzrət uca bir yerə qalxaraq söhbətə başladı və xütbə oxuduqdan sonra buyurdu: “Mən kimə rəhbər idimsə, Əli də onun rəhbəridir. İlahi! Əlini dost tutanları dost, düşmən tutanları düşmən tut, onu sevənləri sevib, ona qəzəb edənlərə qəzəb et. (İlahi!) Əliyə kömək edənlərə kömək ol, onu zəlil etmək istəyənləri zəlil et və hər bir yerdə haqqı onunla birgə et”. Mərhum Əllamə Əmini (r.ə) bu hədisi əhli sünnətin altımışdan artıq mötəbər kitablarından nəql etmiş, onların müəllifini, və dəqiq ünvanlarını da qeyd etmişdir. Daha sonra müsəlmanlar bir-bir imam Əli (ə) ilə görüşüb beyət edir və bununla da öz gələcək rəhbərlərinə bu məqamı təbrik deyirdilər. Həzrət Peyğəmbər (s) üzünü müsəlmanlara tutaraq bu xəbəri başqalarına çatdırmağı da göstəriş verdi. Qeyd etməliyik ki, Əllamə Əmini (r.ə) «Əl-ğədir» hədisini Həzrət Peyğəmbərin (s) 110 səhabəsindən nəql etmişdir ki, onların arasında Əbu Bəkr, Ömər, Osman, Aişə və sairlər də gözə dəyir.  Bəzi inadkar şəxslər bu hədisi əhəmiyyətdən salmaq üçün hədisdə buyurulmuş «mövla» sözünə rəhbər deyil, dost mənası verirlər.  Görəsən, Ərəbistan çölündə, yay fəslində, günorta çağı və qızmar günəş altında müsəlmanları bir yerə toplayıb «Əli mənim dostumdur» sözlərini demək bəşəriyyətin ən şərəfli məxluqu olan Peyğəmbər (s) haqqında nə dərəcədə düzgün ola bilər?!  Halbuki bu iş, ilahi peyğəmbərdən deyil, adi bir insandan da baş versəydi, gülünc bir iş olardı. Həz Mühəmməd səlləllahu əleyhi və Alihi və səlləmin bu sözləri təkidlə buyurması və s.. əlamətlər inadkarların iddia etdiyi sözün əsassız olmasını yetirir.

Cabirdən (r.ə.) gələn hədisdə Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Sizə ətrafında (bütün) ümmətin toplanacağı 12 xəlifə gələnədək bu din yaşamağa davam edəcəkdir”. Bu vaxt Peyğəmbərin (s) nəsə dediyini eşitdim amma başa düşmədim. Atamdan, “Peyğəmbər nə deyir?” deyə soruşdum. Atam, “Hamısı Qureyşdəndir (buyurdu)” dedi (“Sünəni Tirmizi”, Fitən 46; “Sünəni Əbu Davud”, 4279/4280). Bu hədisi oxşar şəkildə “Səhih Müslim”də də görmək mümkündür. Qeyd olunan kitabda hədis bu şəkildə rəvayət olunur: “İnsanların işi onlara 12 şəxs hökm etdiyi müddətcə davam edəcəkdir” (İmarə 6).

Bunu da diqqətinizə çatdırırıq ki, indiyədək müsəlmanlara rəhbərlik etmiş «Bəni Üməyyə» və «Bəni Abbas» xəlifələri bu hədisə uyğun gəlmir. Çünki «Bəni Üməyyədən olan xəlifələr 12 nəfərdən az, «Bəni Abbas»-dan olan xəlifələr isə 12 nəfərdən çox olmuşdur. Bu deyilənlərə uyğun olan şəxslər Əhli-beyt imamlarıdır. Həmin hədislərə şərh yazan bəzi qərəzli şəxslər bu şəxslərin Əhli-beyt imamlarına da uyğun olmadığını bildirirlər. Çünki İmam Əlidən (ə) və İmam Həsəndən (ə) başqa digər 10 imamın heç biri xəlifə olmamışdır. Həmin şəxslər təəssüf ki, anlaya bilmirlər ki, 12 imam Allahın haqq yoluna, Muhamməd (s) dininə təyin etdiyi xəlifələrdir. Xəlifə ümməti haqqa doğru aparmalıdır. Müaviyyə, Yezid və yaxud da Mənsur kimi məlunlar xalqı hansı haqqa doğru aparar? Əlbəttə ki, Allah hər şeyi biləndir. Allah heç vaxt İslamın təhrif edilməsinə yol verməzdi. Ona görə də öz seçimi ilə imamlar təyin etdi ki, müsəlmanları hər cür batildən qorusunlar. Məhz bunlara görə biz dinimizi yalnız ilahi imamlardan əxz etməliyik.

İmamətin isbatı çox möhkəm dəlillərə əsaslanır və bu barədə çox danışmaq olar. Lakin daha çox məlumat ümumi mövzudan yayınmağa səbəb olar. Bunun üçün müvafiq kitablara müraciət etməklə ətraflı məlumat almaq olar.

İMAMƏTİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ.

1-İmamın Allah tərəfindən təyin olunması. İslam əqidəsinə əsasən imam Allah tərəfindən təyin olunmuşdur. Çünki xətalı bəndələr tərəfindən təyin edilən şəxs heç vaxt bu yüksək məqama layiq ola bilməz və xalqı zəlalətə sürükləyər.

2-İmamın ilahi biliklərə yiyələnməsi. Həzrət Peyğəmbər (s) ilahi biliklərə malik olduğu kimi, ondan sonra gələn ümmət rəhbəri də ilahi mənbələrlə rabitəli və xalqın ən bilicisi olmalıdır.

3-İmamın məsum olması. Həzrət Peyğəmbərin günah və səhvlərdən mə'sum olması zəruri olduğu kimi, xalqa rəhbərlik edən imamın da məsum olması vacibdir. Əks təqdirdə, xalqın azğınlığa çəkilib hidayət yolundan kənarlaşması kimi acı nəticələr verə bilər. Nəticədə isə insanların hidayəti üçün göndərilmiş din və şəriət təhrif olub, öz dəyərini itirər.

4-İmamın ədalətli olması. Xalqın İslam dininin dəvət etdiyi qanunlara riayət edib, cəmiyyətdə ədaləti bərpa etməsi, ədalətsiz imamın rəhbərliyi ilə mümkün deyildir.

5-İmamın xalqdan təmənnasız olması. İlahi peyğəmbərlər öz vəzifələrinin əvəzində xalqdan bir şey istəmədikləri kimi, onların ardıcılları olan imamlar da öz rəhbərliyi üçün xalqdan heç bir şey istəməməli və öz ilahi risalətini təmənnasız olaraq yerinə yetirməlidir.

İmamın vəzifələri.

İslam peyğəmbəri Həzrət Mühəmmədin (s) canişini olan ilahi rəhbərlərin bir neçə vəzifəsi vardır ki, onlar aşağıdakılardan ibarətdir:

1-Qurani-Kərimin mənalarını xalq üçün aydınlaşdırıb onlara aid olan məsələləri izah etmək;

2-Dini hökmləri xalqa çatdırıb, bəyan etmək;

3-Ümmət arasında etiqadi azğınlığın qarşısını almaq;

4-Öz sözləri və rəftarı ilə cəmiyyəti islah etmək və tərbiyələndirmək;

5-Cəmiyyətdə təhlükəsizlik, əminəmanlıq və ədaləti yaratmaq;

6-Düşmənlər qarşısında islamın sərhəd, sərvət və varlığını müdafiə etmək;

İmamlar.

Allah və onun elçisi tərəfindən imamət məqamına seçilmiş şəxsiyyətlər:

1-İmam Əli ibn Əbu Talib, Əmirəl-möminin (əleyhissalam);

2-İmam Həsən ibni Əli, Müctəba (əleyhissalam);

3-İmam Hüseyn ibni Əli, Seyyidüş-Şühəda (əleyhissalam);

4-İmam Əli ibni Hüseyn, Zeynül-Abidin (əleyhissalam);

5-İmam Mühəmməd ibni Əli, Baqirul-Ulum (əleyhissalam)

6-İmam Cəfər ibni Mühəmməd, Sadiq (əleyhissalam);

7-İmam Musəbni Cəfər, Kazim (əleyhissalam);

8-İmam Əli ibni Musa_, Rza (əleyhissalam);

9-İmam Mühəmməd ibni Əli, Cavad (əleyhissalam);

10-İmam Əli ibni Mühəmməd, Hadi (əleyhissalam);

11-İmam Həsən ibni Əli, Əskəri (əleyhissalam);

12-İmam Mühəmməd ibni Həsən, Mehdi (əleyhissalam).

Əbu Bəsir (r.ə.) İmam Sadiqdən (əleyhissalam) soruşur: “Yəbnə Rəsulullah, cammat bizə deyir ki, nə üçün Allah-taala Qurani-Kərimdə Əli və onun Əhli-beytinin adlarını çəkməmişdir? “

İmam buyurdu: Onlara belə cavab verin ki, həqiqətən Rəsuli-Əkrəmə namaz hökmü nazil oldu, amma Allah-taala onun üç və ya dörd rəkət olmasını bəyan etmədi. Həzrət Peyğəmbər (s) də özü camaat üçün rəkətlərin sayını bəyan etdi.

Həmçinin, zəkatın hökmü ümumi şəkildə nazil oldu, amma onun incəlikləri və hansı halda vacib olması bəyan olunmadı və Peyğəmbər (s) özü şəxsən onları aydınlaşdırdı.

Habelə, Allah-taala həccin vacib olmasını əmr etdi, amma neçə dəfə təvaf etməyin vacib olmasını bəyan etmədi və Peyğəmbər bunu da özü camaata bəyan etdi. Həmçinin Allah taala «Allaha, Onun Rəsuluna və əmr sahiblərinə itaət edin» (Nisa, 59) ayəsini nazil etdi, amma əmr sahiblərinin kimlər olduğunu bəyan etmədi və bunun aydınlaşdırılmasını Peyğəmbərin (s) öhdəsinə qoydu. Həzrət Peyğəmbər müxtəlif hadisələrlə əlaqədar olaraq əmr sahiblərinin, (yə'ni özündən sonra ümmətin imamları və özündən sonra haqq canişinlərinin kimlər olduğunu) dəfələrlə bəyan etmiş və islam ümmətinə çatdırmışdır” (“Üsuli-Kafi”, Kitabul-höccət, hədis 1).

• www.al-shia.org
• quran.al-shia.org
• www.leader.ir
• www.al-sistani.org
• www.islam-azeri.az
• www.haqqyolu.org
• www.islammektebi.org
• www.kovser.az
• www.hicab.tk
• www.ya-ali.ucoz.net
• www.ismayilzade.azeriblog.com