181. Odur ki, kim onu (həmin vəsiyyəti) eşitdikdən
sonra dəyişdirsə (tərk və ya təhrif etsə), günahı yalnız onu dəyişdirənlərin boynunadır.
Şübhəsiz, Allah eşidən və biləndir.
182. Buna görə də, kim vəsiyyət edənin səhv
etməsindən və ya günahından qorxsa (onun səhvən və ya bilərəkdən varislərin hüquqlarını
pozmasını başa düşsə) və beləliklə (vəsiyyəti dəyişdirməklə) onların (varislərlə
vəsiyyət olunmuş şəxslərin) arasını düzəltsə, (bu dəyişikliyə görə) onun boynuna
günah düşmür. Həqiqətən, Allah çox bağışlayan və mehribandır.
183. Ey iman gətirənlər, sizdən əvvəlkilərə
yazıldığı kimi sizə (də) oruc yazıldı və qərara alındı, (ki,) bəlkə (ruhunuz qüvvətlənsin
və nəfsi istəklərdən) çəkinəsiniz.
184. Bir neçə gün! Odur ki, sizdən kim xəstə
yaxud səfərdə olsa, bir neçə gün (tutmadığı günlərin sayı qədər) digər günlərdə
(oruc tutsun). Və oruc tutmağın taqətsizləşdirdiyi kəslər (qocalar, azyaşlılar və
ağır xəstələr oruc tutmaya bilərlər və onlar) üçün (oruc tutmadığı hər günün müqabilində)
bir yoxsula (bir «mudd», yəni yeddi yüz əlli qram) yemək vermək onun kəffarə və
əvəzidir. Kim xeyirə artırsa (və iki mudd versə) onun üçün daha yaxşıdır. Oruc tutmaq
(çətin və məşəqqətli olsa da), sizin üçün daha yaxşıdır, əgər bilsəniz!
185. Ramazan ayı insanların bələdçisi, aşkar
hidayət dəlillərinə malik və (haqq ilə batili bir-birindən) ayıran Qur’anın nazil
olduğu bir aydır. Buna görə də sizdən bu ayı görən (öz vətənində olan) kəs, onu
(o ayı) oruc tutmalıdır. Xəstə, yaxud səfərdə olan kəs isə başqa günlərdə bir neçə
gün (oruc tutmadığı günlərin sayı qədər oruc tutmalıdır). Allah sizin üçün asanlıq
istəyir, sizin üçün çətinlik istəmir. Həmçinin (istəyir ki,) müəyyən olunmuş miqdarı
(otuz günü) tamamlayasınız və sizi hidayət etməsinin şükrü olaraq «təkbir» deyərək
Allahı əzəmətli sayasınız, bəlkə (Onun) şükrünü yerinə yetirə bildiniz.
186. Mənim bəndələrim səndən Mənim barəmdə soruşanda
(de ki,) Mən həqiqətən, (hamıya) yaxınam, Məni çağıran zaman dua edənin duasını
qəbul edirəm. Odur ki, Mənim dəvətimi qəbul etsinlər və Mənə iman gətirsinlər ki,
bəlkə yolu tapdılar.
187. Oruc gecəsi qadınlarınızla yaxınlıq etmək
sizə halal edildi. Onlar sizin üçün libasdırlar və siz onlar üçün libassınız (hər
biriniz digərinin zinəti, eyiblərini örtən və onu günahdan qoruyansınız). Allah
sizin (oruc gecəsi cinsi əlaqənin haram olması barəsində) özünüzə xəyanət etdiyinizi
bilirdi. Buna görə də, nəzərini sizə yönəltdi və siz(in təqsiriniz)dən keçdi. Odur
ki, indi onlarla yaxınlıq edin (edə bilərsiniz) və Allahın (bu əmələ görə) sizin
üçün müəyyənləşdirdiyi (savabı, haramdan çəkinmək və saleh övlad kimi) şey(lər)i
istəyin. (Oruc gecələri icazə verilir ki,) sübhün ağ sapı (gecənin) qara sap(ın)dan
sizin üçün seçilənədək yeyin və için, sonra orucu gecəyə qədər tamamlayın. Məscidlərdə
etikafda olarkən qadınlarla yaxınlıq etməyin. Bunlar Allahın (halal və haram) sərhədləridir,
onlara yaxınlaşmayın (onları pozmayın). Allah Öz ayələrini insanlar üçün bu cür
açıqlayır ki, bəlkə çəkinsinlər.
188. Mallarınızı öz aranızda haqsız yerə yeməyin
və camaatın mallarının bir qismini günah və haqsız yolla yemək üçün (əməlininzin
haram olmasını) bilə-bilə onu (rüşvət kimi) qazılara (hakimlərə) tərəf yönəltməyin.
189. Səndən yeni doğan aylar (və onun şəklinin
para vəziyyətdən bütöv vəziyyətə kimi dəyişməsinin hikməti) barəsində soruşurlar.
De: «Onlar, insanların (dünyəvi işlərinin) vaxtlarının və Həccin (eləcə də, dəqiq
vaxta malik digər dini əməllərin vaxtının) müəyyən edilməsi üçün vasitə (təbii təqvim)dir.
Həmçinin yaxşılıq evlərə (cahiliyyət dövründə olduğu kimi) onların arxa tərəfindən
daxil olmağınız deyil (cahiliyyət dövründə adət belə idi və ehram geyimində olan
şəxs öz evinə giriş qapısından deyil, divarın üstündən daxil olurdu) və lakin yaxşılıq
(günahdan) çəkinən şəxs(in əməli)dir. Evlərə onların qapısından daxil olun və Allahdan
qorxun, bəlkə nicat tapasınız.
190. Sizinlə vuruşanlarla siz də Allah yolunda
vuruşun və həddi aşmayın (döyüş zamanı şəriət və ağılın müharibə barəsindəki çərçivə
və qanunlarından kənara çıxmayın, qanuni dəlil olmadan hücum etməyin, sülh müqaviləsi
bağladığınız kəslərlə müharibə etməyin, zərərsiz zəifləri öldürməyin, ölülərin bədən
üzvlərini kəsməyin və malları səbəbsiz tələf etməyin). Allah həddi aşanları sevmir.
191. Onları (Məkkə müşriklərini) harada ələ
keçirsəniz öldürün və sizi qovub çıxardıqları yerdən (Məkkədən) qovub çıxardın.
Fitnə (onların Allaha şərik qoşmaları, müsəlmanları incitmələri və Məkkədən çıxarmaları)
öldürməkdən daha pisdir. Onlar sizinlə Məscidül-Həramın yanında vuruşmayınca, siz
də onlarla orada vuruşmayın. Beləliklə əgər sizinlə (orada) vuruşsalar, onları öldürün
ki, kafirlərin cəzası elə odur.
192. Əgər (Allaha şərik qoşmaqdan və döyüşdən)
əl götürsələr, həqiqətən Allah çox bağışlayan və mehribandır.
193. Heç bir fitnə qalmayıncaya (şirkin kökü
kəsilincəyə) və din və itaət yalnız Allaha məxsus oluncaya qədər onlarla vuruşun.
Beləliklə əgər (Allaha şərik qoşmaqdan) əl çəksələr, zalımlardan başqasına qarşı
həddi aşmaq rəva deyildir.
194. Haram ay haram ay müqabilindədir (Rəcəb,
Zilqədə, Zilhiccə və Məhərrəm ayları haram aylardır və bu aylarda müharibə etmək
və vuruşmaq olmaz. Amma əgər kimsə bu ayların ehtiramını pozub müharibəyə başlasa,
onunla elə həmin haram ayda vuruşmaq lazımdır). (Hərəm, Məscidül-Həram və möminin
canı, namus və şərəfi kimi) bütün möhtərəmlərin (qarşılıqlı) qisası vardır. Buna
görə də, kim sizə qarşı həddini aşsa (və ehtiramı pozsa), siz də onun kimi ona qarşı
həddi aşın. Allahdan qorxun (ki, əvəz çıxmaqda həddi aşmayasınız) və bilin ki, Allah
təqvalılarladır.
195. (Malınızı) Allah yolunda xərcləyin və
(cihad yolunda xərcləməyi tərk etməklə və ya onu Allah yolundan başqa bir yerə sərf
etməklə) özünüzü öz əlinizlə təhlükəyə atmayın. Yaxşılıq edin ki, şübhəsiz, Allah
yaxşılıq edənləri sevir.
196. Həcc və ümrə (əməli)ni Allaha görə tamamlayın
və əgər (ehram bağladıqdan sonra düşmən və ya xəstəlik vasitəsilə) əməlləri yerinə
yetirməyinizə maneçilik törənsə, (Məkkənin və yaxud Minanın qurbangahına dəvə, inək
və qoyundan) sizə müyəssər olan bir qurbanlıq (göndərmək sizin boynunuzadır). Və
qurbanlıq öz yerinə çatmayınca başınızı qırxmayın. Əgər sizdən kimsə (ehram halında)
xəstə olsa və ya başında bir narahatlığı olsa (və başını qırxmaq məcburiyyətində
qalsa, başını qırxsın və) oruc ya sədəqə, ya da qurbanlıq qismindən kəffarə versin.
Əgər (Həcc və Ümrə barəsində düşməndən və ya xəstəlikdən) xatircəm olsanız, onda
«təməttö» (Allaha yaxınlaşmaqdan bəhrələnmək və ehram bağlandıqdan sonra haram olmuş
şeylərdən ehramdan çıxdıqdan sonra istifadə etmək) ümrəsini qabağa salıb «təməttö»
Həccinə tərəf gedən kəsin boynunadır ki, (dəvə, inək və qoyundan) müəssər olan qurbanlıq
kəssin. Qurbanlıq tapmayan (və ya ona pulu olmayan) şəxs həmin Həcc səfəri zamanı
üç gün və qayıtdığınız zaman yeddi gün oruc tutmalıdır. Bu tam on gündür. («Təməttö»
adlanan) bu (Həcc), (özü və) ailəsi Məscidül-Həramın (Məkkə və onun iyirmi dörd
kilometrliyinin) sakini olmayan kəslər üçün olan vacibdir. Allahdan qorxun və bilin
ki, Allah ağır cəza verəndir.
197. Həcc(in zamanı) müəyyən olunmuş aylardır
(Şəvval, Zilqədə və Zilhiccə ayları). Buna görə də, bu aylarda (ehram bağlamaqla)
Həcci (özünə) vacib edən kəs (bilməlidir ki): Həccdə (həcc ehramında olan zaman)
söyüş söymək, qadınlarla yaxınlıq, günah və mübahisə etmək (icazəsi) yoxdur. Allah
etdiyiniz hər bir yaxşı işi bilir. Özünüz üçün azuqə götürün ki, ən yaxşı azuqə
təqvadır. Məndən qorxun, ey ağıl sahibləri!
198. (Həcc əsnasında) Rəbbinizdən mərhəmət və
ruzi diləməyinizdə sizə heç bir günah yoxdur. Ərəfatdan (Məş’ərə tərəf) axışarkən
Məş’ərül-Həram (dağın)ın yanında (Müzdəlifə çölündə) Allahı yada salın. Sizi hidayət
etməsinin şükrü olaraq Onu yada salın və əslində siz bundan əvvəl azğınlardan idiniz.
199. Sonra (müşriklərin getdikləri yol ilə deyil)
camaatın axışdığı yer ilə (Məş’ər çölündən Minaya tərəf) yollanın. Və Allahdan bağışlanmaq
diləyin ki, Allah çox bağışlayan və mehribandır.
200. Beləliklə, Həcc əməllərinizi yerinə yetirdikdən
sonra, öz atalarınızı xatırladığınız kimi və ya ondan da yaxşı və dolğun şəkildə
Allahı yada salın (ərəblərin adəti belə idi ki, onlar Həcc əməllərini yerinə yetirdikdən
sonra Minada öz atalarının iftixar etməli işlərindən danışmağa başlayırdılar). Beləliklə,
insanların bəzisi deyər: «Ey Rəbbimiz, bizə dünyada (nemət) ver!» Onların axirətdə
heç bir payı yoxdur.
201. Onlardan bəzisi deyər: «Ey Rəbbimiz, bizə
dünyada da yaxşılıq əta et, axirətdə də yaxşılıq əta et və bizi (Cəhənnəm) odun(un)
əzabından qoru».
202. Əldə etdiklərindən payları olacaq kəslər
onlardır. Allah çox tez hesab çəkəndir (bir göz qırpımında Qiyaməti bərqərar edəcək
və yaradılmışların aşkar və müfəssəl hesabından qabaq, bir anın içində onların hamısının
gizlin və müxtəsər hesabını aparacaqdır).
203. Sayı müəyyən olan gün (və gecə)lərdə (Zilhiccə
ayının hacıların Minada olmalı olduqları on bir, on iki və on üçüncü günlərində
zikr etmək, namaz qılmaq və «cəmərə»lərə daş vurmaqla) Allahı yada salın. Beləliklə
(əməlləri) iki gün içərisində (yerinə yetirdikdən sonra) köç etməyə tələsən kəsə
heç bir günah yoxdur. Həmçinin (üçüncü günə qədər) gecikdirənə heç bir günah yoxdur.
(Bu ixtiyar ehram halında ov ovlamaqdan və qadınla yaxınlıq etməkdən) çəkinmiş kəs
üçündür. Allahdan qorxun və bilin ki, sizin hamınız (axirətdə) mütləq Onun hüzuruna
toplanacaqsınız.
204. İnsanların eləsi var ki, onun dünya həyatındakı
danışığı səni heyran edir və o, Allahı öz qəlbində olana şahid tutur, halbuki, o,
düşmənlərin ən qəddarıdır.
205. Üz döndərən (və sənin yanından çıxıb gedən,
yaxud iş başına keçən) zaman isə yer üzündə fəsad törətmək, əkin sahələrini və nəsli
məhv etmək üçün yola düşər. Allah fəsadı sevmir.
206. Və ona «Allahdan qorx!» deyilən zaman,
təəssübkeşlik və qürur onu günaha vadar edər (və o, zalımcasına əksül-əməl göstərər).
Buna görə də Cəhənnəm ona kifayətdir və əlbəttə (o) çox pis bir yerdir.
207. İnsanlardan eləsi də var ki, Allahın razılığı
üçün öz canını satır (hicrət gecəsi Peyğəmbərin - səlləllahu əleyhi və alihi və
səlləm - yatağında yatmış Əli əleyhissalam kimi Allah yolunda canından keçir). Allah
bəndələrə qarşı çox şəfqətli və mehribandır.
208. Ey iman gətirənlər, hamılıqla (Allaha)
təslim və itaətə daxil olun və şeytanın addımlarına tabe olmayın ki, həqiqətən,
o sizin aşkar düşməninizdir.
209. Buna görə də əgər sizə (tovhid və nübuvvətin)
aydın dəlillər(i) gəldikdən sonra səhv etsəniz (və şirk və küfrü seçsəniz), bilin
ki, Allah qüdrətli və hikmətlidir (və sizə Öz hikməti əsasında əzab verəcəkdir).
210. Məgər (sənin dəvətini inkar edənlər hərtərəfli
dəlillər göstərilib tamamlandıqdan sonra) Allahın (əmrinin) ağ buluddan olan kölgəliklər
içərisində onlara gəlməsini, (əzab) mələklərin(in) gəlib yetişmələrini və işin
(onların həlak olmalarının) bitməsini istəyirlər?! Bütün işlər Allaha qaytarılacaqdır.
211. İsrail övladlarından onlara nə qədər aşkar
dəlil verdiyimizi soruş. (Onlara əsa, düm ağ əl, dənizin yarılması, bir növ ağac
şirəsindən hazırlanmış yemək və bildirçin və Tövrat kimi nemət və rəhmət vasitəsi
verildi, lakin onlar öz naşükürlükləri ilə həmin nemətlərin hamısını əzab amillərinə
çevirdilər)! Kim Allahın neməti ona çatdıqdan sonra həmin neməti dəyişdirsə, onda
(bilsin ki,) Allah çox ağır cəzalandırandır.
212. Dünya həyatı kafirlərin gözündə (şeytanın
və pis işlərə əmr edən nəfsin vasitəsi ilə) zinətlənmişdir və onlar (yoxsul) möminlərə
məsxərə edirlər, halbuki, təqvalılar Qiyamət günü onlardan üstündürlər. Allah istədiyi
şəxsə saysız-hesabsız ruzi verir.
213. (Şəriət sahibi olan peyğəmbərlərin göndərilmələrindən
qabaq) bütün insanlar tək bir dəstə idilər (səmavi şəriətsiz öz ağıllarının tələbi
əsasında yaşayırdılar. Amma yavaş-yavaş özlərinin dünya işlərində ixtilafa düçar
oldular). Beləliklə Allah peyğəmbərləri (səmavi din və şəriətlə) müjdə verən və
qorxudan olaraq göndərdi və onlarla birlikdə insanların arasında onların bir-birləri
ilə ixtilafa düçar olduqları şey barəsində hökm çıxarmaq üçün haqq olaraq (və uca,
ali və əqlani bir hədəf üçün səmavi) kitab nazil etdi. (Sonra kitabın özü barəsində
ixtilaf yarandı, bir dəstə kitabın özünü və ya onda olan təlimlərin bəzilərini qəbul
etmədi.) Onda ixtilafı yalnız kitab verilmiş kəslər, özü də onlara (bu barədə) aydın
dəlillər gəldikdən sonra aralarındakı paxıllıq və təkəbbür ucbatından yaratdılar.
Beləliklə, Allah iman gətirənləri Öz köməyi ilə barəsində ixtilafa düşdükləri haqqa
doğru istiqamətləndirdi. Allah istədiyi şəxsi doğru yola hidayət edir.
214. Yoxsa siz (möminlər,) sizdən əvvəl köçmüş
kəslərin başlarına gələnlər hələ sizin başınıza gəlməmiş Cənnətə daxil olacağınızı
güman edirsiniz?! Onlara maddi və cismani ziyanlar dəydi, sarsıntı və narahatçılıq
keçirdilər, o yerə kimi ki, Allahın elçisi və onunla birgə olan möminlər «Allahın
köməyi və yardımı nə vaxt yetişəcək?» deyirdilər. (Dedik:) «Bilin, Allahın köməyi
həqiqətən yaxındır».
215. Səndən (Allah yolunda) nə xərcləmələrini
soruşurlar, de: «(Malın növü mühüm deyil, mühüm odur ki,) xərclədiyiniz mal ata,
ana, yaxınlar, yetimlər, yoxsullar və yolda qalmışlar üçün olsun. Şübhəsiz Allah
etdiyiniz hər bir yaxşı işi bilir.
216. Sizin üçün (kafirlərlə) döyüş yazıldı və
qərara alındı, halbuki (bu,) sizin xoşunuza gəlmir. Çox vaxt bir şeyi xoşlamırsınız,
halbuki o sizin üçün xeyirlidir və çox vaxt bir şeyi xoşlayırsınız, halbuki o sizin
üçün pisdir. Allah bilir, siz isə bilmirsiniz.
217. (İslam döyüşçülərindən bir neçəsi səhvən
haram ayda vuruşduqları üçün) səndən haram ayda (Rəcəb, Zilqədə, Zilhiccə və Məhərrəm
aylarında) döyüşmək barəsində soruşurlar, de: «Onda hər növ döyüş böyükdür (böyük
günahdır), lakin Allah yolunun (insanların İslamı qəbul etmələrinin) qarşısının
alınmasının bütün növləri, Ona kafir olmaq, (camaata) Məscidül-Həram(a girməyə mane
olmaq) və onun əhalisini oradan çıxarmaq (kafirlərin etdikləri bu işlərin günahı)
Allah yanında (haram ayda vuruşmaqdan) daha böyükdür. Və fitnə (Allaha şərik qoşmaq
və müsəlmanları incitmək) öldürməkdən daha böyükdür! (Müşriklər) daim sizinlə vuruşacaqlar
ki, əgər bacarsalar sizi dininizdən döndərsinlər. Sizdən kim öz dinindən dönsə və
küfr halında ölsə, belə şəxslərin (yaxşı) əməlləri dünyada və axirətdə puça çıxacaqdır
(bu dünyada camaatın onların qoyub getdikləri yaxşı nişanələrə görə onları xoşluqla
xatırlamaları, barələrində dua etmələri və onlar üçün rəhmət diləmələri əks nəticələnəcəkdir).
Onlar Cəhənnəm əhlidirlər və orada əbədi qalacaqlar.
218. Həqiqətən (həm) iman gətirmiş kəslər və
(həm də) hicrət edərək Allah yolunda cihad etmiş kəslər Allahın rəhmətinə ümidvardırlar.
Allah çox bağışlayan və mehribandır.
219. Səndən şərab və qumar barəsində soruşurlar,
de: «O ikisində (onlara mürtəkib olmaqda) böyük günah və insanlar üçün (maddi) mənfəətlər
vardır və onların günahı mənfəətlərindən böyükdür». Həmçinin səndən nə xərcləmələrini
soruşurlar. De: «(Sizə) müyəssər olanı». Allah öz ayələrini sizə bu cür açıqlayır
ki, bəlkə düşünəsiniz,
220. dünya və axirət (işləri) barəsində! Və
səndən yetimlər(in işlərinə müdaxilə etmək) barəsində soruşurlar, de: «Onların vəziyyətinin
düzəldilməsi daha yaxşıdır. Əgər onlarla bir yerdə yaşasanız (eybi yoxdur), onlar
sizin (din) qardaşlarınızdır. Allah islah edəni fəsad törədəndən seçir. Əgər Allah
istəsəydi, sizi çətinliyə salardı (onların mallarının və canlarının qorunmasını
ayrı-ayrılıqda hər birinizə vacib edərdi). Həqiqətən Allah qüdrətli və hikmətlidir.
